Onroerend religieus erfgoed

De plangrens van het ontwerpbestemmingsplan voor een nieuwbouwplan bij het Mimosaplein loopt dwars door de Don Boscokerk. Dit zal later op problemen kunnen stuiten. Wij hebben deze plannen niet er inzage gehad.

De krakers moeten de Vlokhovense kerk verlaten. Er komen zorgappartementen in het gebouw.
De groep heeft een rondleiding gehad van Nico van Dongen in de H. Hartkerk aan de Ploegstraat. Daarbij is een toelichting gegeven op de herbestemming.

Het kerkbestuur van de Petrusparochie in Woensel heeft voor bijna al haar vastgoed een nieuwe invulling kunnen vinden. Alleen de St. Jan Evangelistkerk aan de Koning Arthurlaan wil het slopen om met de opbrengst de andere kerken in stand te houden. De architect van deze kerk is Joost van der Grinten, een zeer gerenommeerd architect die onder andere Hoog Catharijne in Utrecht heeft ontworpen en de faculteit industrieel ontwerpen in Delft heeft opgezet. De kerk lijkt daarom een nader onderzoek waard. Ook de Stichting Wederopbouw vindt dit een belangrijke kerk.

De mooie neogotische kapel achter het seniorencomplex aan de Kloosterdreef is in bezit van Wooninc en staat op de nominatie voor sloop. Het is zinvol om met Wooninc in gesprek te gaan. Ook de parochie zou de kapel – die nog in gebruik is – graag willen behouden.

De H.Hartkerk aan de Ploegstraat en de Gerarduskerk hebben nu een herbestemming.

We hebben nu een lijstje van Rooms-Katholiek erfgoed waar een herbestemming voor gezocht wordt, of dat men wil slopen, te weten: het Clarissenklooster, de Theresiakerk, de Antoniuskerk
aan de Fazantlaan, de Fatimakerk, de St. Janskerk aan de Koning Arthurlaan, de H.Hartkapel achter het Petruspark en de Steentjeskerk. In de Theresiakerk zijn schilderingen van Charles Eyck en Albert Troost aanwezig.

De werkgroep Religieus erfgoed is volop bezig met het opstellen van een lijst van het religieus erfgoed in de stad.
We hebben aan de parochie St. Petrus Stoel gevraagd om een gesprek over leegkomende gebouwen in het noorden van de stad. Daar is 19 december over vergaderd door het parochiebestuur en daarna zouden we er iets van horen. Er is een vergelijkbaar verzoek gedaan aan de St. Jorisparochie voor een gesprek over de leegkomende gebouwen in het zuiden van de stad.

Het ligt in de verwachting dat de parochie van St. Petrus in Woensel binnen afzienbare tijd een of meer leegstaande kerkgebouwen zal laten slopen. Allereerst lijkt de St. Jan aan de Koning Arthurlaan gevaar te lopen.
Het gemeentebestuur van Son wil de voorgevel van de te slopen kerk laten staan.

De werkgroep gaat allereerst een inventarisatie maken van de bedreigde kerken en kapellen
en het religieus erfgoed dat op korte termijn vrij komt. Later kan die lijst worden uitgebreid
met informatie over kunstschatten e.d.
Wij hebben ook deelgenomen aan een gesprek over de toekomst van de Fatimakerk en de
nieuwbouw bij de kerk. Daarover volgen nog nadere gesprekken.

De groep kijkt wat er landelijk gebeurt op het gebied van herbestemming en wijst op Helmond
als positief voorbeeld. In onze buurgemeente bestaat echter al lang een geregeld en
goed overleg tussen de gemeente en de kerken.

De groep maakt een plan van aanpak. Er wordt momenteel geïnventariseerd over welke gebouwen
we moeten spreken, en welke criteria voor een beoordeling van belang zijn. De
werkgroep komt op korte termijn weer bijeen.

Een inventarisatie van het religieuze erfgoed in de stad moet prioriteit krijgen. De roerende
zaken zijn al wel geïnventariseerd en gewaardeerd. Hein deelt mee, dat de parochie Noord
de waardering, het onderhoudsplan voor de kerkengebouwen, al zo goed als klaar heeft. In
de parochie Zuid zou een beschrijving van de waarden (en de mogelijkheid voor herbestemming)
nog moeten beginnen.

Verzekeringsmaatschappij Donatus gaat geleidelijk het kerkelijk kunstbezit inventariseren. Zij zullen zich hoofdzakelijk richten op de te verzekeren objecten. Overleg met de parochiebesturen loopt niet. Onze voorkeur: alle religieuze waardevolle kunst op één plaats, bij voorkeur één kerk, bewaren. De werkgroep van de Van Abbestichting zal voorlopig geen verdere actie ondernemen. Wij zullen contact opnemen met de gemeente (Sandra Janssen) en informeren wat er van gemeentewege wordt gedaan.

We gaan door met het inventariseren van de kerken en met de kerkbesturen zal geprobeerd worden afspraken te maken over de inventarisatie van waardevolle roerende goederen. De gebouwen zullen straks worden beoordeeld door de gegevens in te voeren in een matrix. Hierbij zal dan ook rekening worden gehouden met het stedenbouwkundig belang en de potentie van de gebouwen. Deze matrix is al gereed.

Er is een matrix opgesteld om de kerken te waarderen. De projectgroep Religieus Erfgoed heeft de kerken die op de nominatie staan om te worden gesloten en die geen monument zijn al eerder bekeken. Nu zullen alle kerken worden beoordeeld en aan de hand van de matrix worden getoetst. De excursie die gepland is naar de hergebruikte Helmondse kerken is verschoven naar een volgende vergadering.

De projectgroep Ruimtelijke Kwaliteit houdt zich onder meer bezig met de kerken. Er vindt een voorverkenning plaats voor vier kerken die gesloten zijn of worden. Gekeken wordt naar cruciale aspecten zoals de stedenbouwkundige waarde. Vraag is wat samen kan worden gedaan met de Erfgoedgroep. Voor de kerken wordt gedacht aan een inbreng in een poule, zodat de gebouwen gezamenlijk kunnen worden beheerd. Hierbij is nog niet nagedacht over de kosten van zo’n poule. De gemeente heeft hier geen geld voor over. Helmond is een voorbeeld voor hergebruik: Jumbo, schouwburg. Voorgesteld wordt, om de herbestemde kerken in Helmond met een grotere groep te bekijken.

Door het sluiten van de kerken moet voor de gebouwen een herbestemming worden gezocht. Het bisdom wil meewerken bij het zoeken van een herbestemming van de gebouwen, maar wil ook graag dat die geld opbrengen, dat weer kan worden gebruikt om andere kerken in de omgeving financieel te steunen. Het is bekend welke gebouwen op termijn gesloten worden en in hoeverre die bescherming genieten. Bekeken moet worden hoe belangrijk die zijn voor het stadsbeeld. Wat doet de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit aan dit probleem? Het probleem van de gebouwen zou ook door onze projectgroep Ruimtelijke Kwaliteit kunnen worden bekeken.
Een ander verhaal is het roerende religieus erfgoed. Wat moet daarmee? De musea zijn niet meer geïnteresseerd. In het verleden heeft het plan bestaan in de kooromgang van de Catharinakerk een tentoonstelling in te richten over de geschiedenis van het (ook niet–RK) kerkelijk leven in Eindhoven, maar de gemeente werkte daar niet erg aan mee. Het zou een slechte zaak zijn het kerkelijk erfgoed verloren te laten gaan. Wat niet elders in de omgeving kan worden gebruikt, kan beter tijdelijk (tien, twintig jaar?) worden opgeslagen (in een leegstaande kerk?), om daarna nog eens te kunnen beoordelen wat van belang is en wat niet. De inzichten hierover kunnen in de loop van de tijd veranderen. Over een dergelijk plan zou overlegd kunnen worden met de eigenaars, waarvan de twee resterende parochies de belangrijkste zijn. Misschien is het ook mogelijk van de beste stukken een fotoboek te maken, zoals het al bestaande beeldenboek van monumenten in de openbare ruimte. Een nieuwe projectgroep zal naar de verschillende mogelijkheden kijken.

Opgemerkt wordt, dat de problematiek van de sluiting en herbestemming van kerken op dit moment voorrang heeft boven de werkzaamheden voor de projectgroep NRE.
De gemeente zoekt op dit moment hulp bij de oplossing die gezocht wordt voor het probleem van de gesloten en leegstaande kerken. En het daarbij te ontwikkelen beleid inzake sloop, hergebruik etc. Het probleem overstijgt het normale gemeentebeleid, het is een algeheel sociaal-cultureel probleem. Vraag: kunnen wij hierbij onze diensten aan de gemeente aanbieden?

Er is een rapport verschenen met een inventarisatie en waardering van het religieus erfgoed in de stad. Onze Commissie Ruimtelijke Kwaliteit bekijkt in hoeverre het zinvol is voorstellen te doen voor plaatsing op de lijst. Dit ook in verband met komende plannen om kerkgebouwen te sluiten, omdat die daarna gevaar lopen te worden gesloopt.

De deken van Eindhoven heeft aan B&W voorgesteld om een inventarisatie van alle Eindhovense kerken te maken. Door de gemeente werd daarop wegens capaciteitstekort nog geen reactie gegeven. Afspraak: In het aanstaande gesprek met Wethouder Fiers moet nogmaals worden aangekaart, welke problemen ontstaan voor de monumentenzorg in Eindhoven. Die worden veroorzaakt door de reorganisaties binnen DSOB, de onderbezetting van de afdeling in tegenstelling tot het vele werk dat er ligt en binnenkort nog zal komen. In de nieuwe wet Ruimtelijke Ordening zal bovendien artikel 19 vervallen. Daarvoor in de plaats zal wel een soortgelijk artikel worden opgenomen.
De Taskforce Religieus Erfgoed is een landelijke club mensen die zich wil inzetten voor de redding van kerken. Enige maanden geleden heeft een bestuurslid deze club in Eindhoven rondgeleid. De Taskforce was onder de indruk van het Eindhovense kerkenbestand en toonde zich erg enthousiast.